Je kent ze wel die pastorale landschappen van onze grote meesters, die de wanden van de eregalerij in het Rijksmuseum sieren. Nou, dat is precies wat je kan verwachten van deze natuurwandeling, de NS-wandeling van Boxtel naar Oisterwijk, 18 km dwars over de Kampina.

Kampina

Wanneer je het bedrijventerrein van Boxtel hebt verlaten wandel je al snel in landelijk gebied en is het voor mij, als Brabantse, een thuiskomen. De kleine langgerekte boerderijen zo kenmerkend voor Brabant zijn veelal opgeknapt. Veel zijn dat er trouwens niet want je loopt al snel via een klaphekje het natuurgebied in. In de beschrijving wordt gewaarschuwd voor natte en drassige paden waar je zelf een droge route moet vinden. Dat was vorig jaar zomer misschien het geval of afgelopen winter en voorjaar. Nu is het ongelofelijk droog. Met name op het eerste deel van de wandeling zijn de vennen nagenoeg leeg en lijkt het gebied overgenomen door het bloeiende duinriet. Runderen en IJslandse paarden grazen hier het hele jaar door en zorgen ervoor dat de bomen de heide niet overnemen. Her en der zie ik eeuwenoude eiken waar runderen in de schaduw staan grazen en liggen te herkauwen. 

Als mijn wandelzus op enig moment een bankje nodig heeft om een steentje uit haar schoen te halen, komen we in gesprek met een echtpaar die aan de koffie zit. “Van alle NS-wandelingen vind ik dit de mooiste”, vertrouwt de vrouw ons toe. Ik kan niet nalaten om me als Wandelnet-blogger bekend te maken en ook een paar mooie andere NS-wandelingen te noemen. 

Zandruggen

Het had niet zoveel gescheeld of dit gebied was in de 19de eeuw veranderd in een productiebos. Pieter Gerbrand van Tienhoven dwarsboomde de plannen van zijn vader en verkocht het familielandgoed aan Natuurmonumenten waar hij mede-oprichter van was. Zijn grafmonument staat op de zandduin met uitzicht op een van de mooiste plekjes, de Zandbergsvennen. De Kampina en de Oisterwijkse bossen en vennen liggen in een overgangsgebied van droge, arme zandruggen en vochtige, voedselrijke beekdalen. 

Met een grote bocht gaat de wandeling verder om het Belvers Ven. Van ver is het geluid van ganzen te horen. Ze vliegen met veel gegak over in halfslachtige V-formaties om weer neer te strijken in het water. “Ze zijn aan het vergaderen wie er vooraan moet vliegen”, zegt mijn wandelzus. En als het dan een minuut stil is vult ze aan: “Blijkbaar is er een beslissing genomen”.  Maar die beslissing lijkt al snel niet in goede aarde te vallen afgaande op het geluid. Een bruggetje over de Rosep, een slingerend riviertje dat er nu een beetje zieltogend onderdoor stroomt, brengt ons in een ander gebied. 

Oisterwijkse bossen en vennen

Wanneer we het Nivonhuis en de natuurcamping achter ons laten komen we in het gebied van de Oisterwijks bossen en Vennen. Waar in de Kampina de vennen worden afgewisseld met heide, worden de vennen op dit deel van de wandeling omgeven door bossen en lijken ze minder uitgedroogd. Je merkt aan de families met kinderen dat je de bewoonde wereld nadert. Het Bezoekerscentrum van Natuurmonumenten is op deze mooie weekenddag druk bezocht en het geluid van gillende en lachende kinderen is weer een ander soort muziek. Dan lopen we het welgestelde dorpje Oisterwijk (spreek uit: Oosterwijk) binnen, bekend van de stoere eikenhouten meubels uit de vorige eeuw.

Of deze NS-wandeling de mooiste is, zoals de dame onderweg beweerde, dat weet ik niet. Deze wandeling liep ik eerder in de winter, met ijs op de vennetjes, en ook toen vond ik ‘m prachtig. Een aanrader in elk seizoen, zou ik zeggen.

Bekijk de wandeling

Dit weekend was ik een aantal dagen bij een vriendin in het noorden van het land en ik wilde met haar een mooie wandeling maken. Via Zoek een wandeling zag ik dat de rondwandeling Schipborg (10,8km) ‘om de hoek’ was. Met een mooie droge dag in het verschiet, reden genoeg om de wandelschoenen aan te trekken.

Nationaal Park Drenthe Aa

Schipborg zal de meeste mensen niet meteen iets zeggen. Zuidlaren daarentegen vaak wel, zeker de Pieterpad-lopers. Schipborg ligt op steenworp afstand en is niet alleen opgenomen op het Pieterpad, maar ook op het Drenthepad en het Groot Frieslandpad. In het Nationale Park de Drentse Aa zijn een aantal beekjes die uitkomen in de Aa en hier is een prachtige afwisselende rondwandeling uitgezet om het meanderende riviertje het Schipborg Diep.

De uitspanning De Drentse Aa kan je vertrek-en eindpunt zijn of je kiest een eigen plek, zoals ik dat deed. Mijn vriendin navigeert mij naar een doodlopend weggetje en ik parkeer aan het eind. Een klein paadje door het korenveld brengt ons op de rondwandeling. Ik besluit de route tegen de klok in te lopen. Schipborg lijkt een dorpje dat bestaat uit houten vakantiehuisjes. Als je hier woont heb je wel een schitterende achtertuin. Tijdens de hele wandeling krijg je het riviertje eigenlijk maar één keer goed te zien en dat is het moment dat je via een bruggetje het Schipborg Diep oversteekt. Vanaf het pad krijg je elke keer nieuwe doorkijkjes naar het moerassige gebied waar het beekje door heen stroomt.

Landgoed De Schipborg

Op het zuidelijke deel van de wandeling lopen we om het landgoed De Schipborg heen, met links het bos en rechts het moerassige deel van het gebied. Daarna kom je in een heel ander bos, het Strubben Kniphorstbosch met varens en zowel loof- als naaldbomen. Ons valt wel een heel bijzonder oud en zeer smal beukenlaantje op. Zou dit nog bij het landgoed Schipborg gehoord hebben? Aansluitend wandelen we door een heidegebied waar de paarse kleur al aardig zichtbaar is.

Op het laatste deel van de route gebeurt er iets vreemd. We lopen om Schaapskooi Het Stroomdal heen. Er is een wolvenproef hek zichtbaar met dikke stroomdraden vanaf de grond en tussenruimtes van zo’n 15 cm. Ik hoor het geluid van een piepende en jammerende hond die er vandoor gaat en zie in de verte een groepje mensen in verwarring. Mijn eerste reactie is ergernis: waarom houden ze die hond niet aan de lijn. Uiteindelijk komen we een man tegen die vraagt of we een toegangshek hebben gezien. Achter de draden waar een flinke stroom op staat loopt een hond zenuwachtig heen en weer. De man blijkt de eigenaar en het geluid van de jammerende hond is nu ook verklaard: hij heeft een oplawaai gehad van de stroomdraad. Met behulp van stokken zorgen de man en ik dat er een ruimte ontstaat waardoor de hond 'gered' kan worden. Zelden zag ik een hond zo blij/dankbaar. De man bedankt me en de hond wordt direct aangelijnd. 

Niet lang hierna zijn we terug bij het olifantenpaadje door het korenveld.

Zelf een wandeling maken

Dit weekend had ik het geluk dat er een kant en klare rondwandeling beschikbaar was in het gebied waar ik logeerde. Maar is die er niet? Geen nood want met de Routeplanner maak je snel een eigen route bij jou in de buurt.

Bekijk de wandeling

"Je had geen mooier tijdstip of betere periode kunnen uitkiezen voor deze wandeling!" Met deze woorden word ik enthousiast door Jonathan begroet. Jonathan is boswachter publiek en communicatie van Staatsbosbeheer en hoewel hij voor zijn werk ook regelmatig op kantoor zit, voelt hij zich een bevoorrecht mens: "Op maandagochtend een interview geven en een wandeling maken over het mooiste wandelpad van de Biesbosch, boswachterspad Zuiderklip. Wie kan dat nou zeggen!"

Broedseizoen: de kwetsbare natuur in het voorjaar

Voordat we van start gaan wil Jonathan allereerst de kwetsbaarheid benadrukken van de natuur in deze periode. Van 15 maart tot 15 juli zijn de dieren en de natuur extra kwetsbaar. Helaas zien boswachters dat nog niet iedere natuurbezoeker rekening houdt met het broedseizoen en niet weet wat de regels zijn. Daarom een dringend verzoek: behandel de kraamkamer van Moeder Natuur met respect. Blijf op de paden, houd de hond aan de lijn en laat geen afval achter. Wie op kraamvisite gaat, weet dat rust, hygiëne en een beetje afstand belangrijk zijn voor een kersvers gezin. De kraamkamers van Moeder Natuur vragen om exact hetzelfde. In veel gebieden hangen daarom sinds deze week posters, borden of spandoeken met de tekst ‘welkom in de kraamkamer van Moeder Natuur’. De natuurorganisaties willen hiermee bezoekers verwelkomen en tegelijkertijd wijzen op de kwetsbaarheid van de plek waar ze zijn.

Op avontuur tussen kreken en wilgenbossen

Jonathan had me van tevoren een kaartje gemaild met een rode pijl erop. Dit punt moest ik invoeren op mijn navigatie want vandaaruit zouden we vertrekken. Het haventje van Staatsbosbeheer ligt midden in het Nationaal Park De Biesbosch, aan Het Gat van Paulus. Het gebied is uniek in Europa door de rivierdelta met getijden, wetlands, wilgenbossen, een doolhof van eilandjes en kreken. Tijdens het vaartochtje van een klein half uur vertelt de boswachter al over de hoeveelheid verschillende vogels in dit gebied, maar met name in deze periode. "Als we geluk hebben zien we ook de zeearend". Nog nauwelijks heeft hij dit gezegd of hij wijst: "Kijk, er zwemt een ree over. We weten dat ze overzwemmen, maar je krijgt het zelden te zien." In de maanden april, mei, juni komen de trekvogels vanuit het zuiden hier aan om te broeden, vertelt hij. Tegelijkertijd zijn de noordelijke trekvogels nog niet op hun retour en is er ook een aantal soorten die dit gebied gebruiken om even op adem te komen voordat ze doortrekken.

Geschiedenis van de Biesbosch

De Biesbosch is ontstaan met de Sint-Elizabethsvloed in de nacht van 18 op 19 november 1421. Het gebied was oorspronkelijk polderland, maar veranderde het gebied in één nacht in een binnenzee. Dankzij het water uit Maas en Waal werd het een zoetwaterdeltagebied. Uit zand en rivierslib ontstonden zandplaten, waar vooral biezen goed op groeiden. Vandaar de naam 'Biesbosch'. Eeuwenlang verdienden griendhakkers, rietsnijders en biezenvlechters hier een karige boterham. Met het afsluiten van de Haringvliet in 1970 verdwenen de grote verschillen tussen eb en vloed daarmee ook de griend- en rietcultuur. De wilgenakkers verruigden, de natuur kreeg vrij spel en hierdoor ontstond een ander zoetwatergetijdensysteem dat belangrijk is voor allerlei soorten planten en dieren. "In de Tweede Wereldoorlog heeft het verzet hier veel mensen overgezet en zijn er 85 Duitsers in een hinderlaag gelokt. De bewoners kenden het gebied op hun duimpje. De Duitsers niet en die waren enigszins bang voor het grote getijdenverschil". 

Bijzondere vogelgeluiden

We zijn nog nauwelijks vertrokken voor onze korte wandeling of Jonathan staat stil: "de cetti's zanger. Deze rietzanger zal je niet vaak te zien krijgen". Deze inmiddels doorgewinterde boswachter herkent elk vogel aan zijn geluid. We praten zachtjes om zo min mogelijk te verstoren. We zien het ijsvogeltje over het water scheren. De boswachter wijst weer: een blauwborst. Hij herkent het geluid eerst want op die afstand, zelfs met verrekijker, zie ik geen blauwe borst. We hebben pech, hij zit met de rug naar ons toe. Op deze wandeling treffen we verschillende biotopen aan en dus ook verschillende soorten vogels. Het oude wilgenbos heeft inmiddels plaatsgemaakt voor een rietpolder, waar het water bewust hoog wordt gehouden door omgekeerde klepduikers. Op de hoger gelegen dijkjes wordt de begroeiing bewust kort en arm gehouden om een grote diversiteit begroeiing te creëren, welke weer kan zorgen voor diversiteit aan insecten. Hij wijst de ratelaar aan, de veldlathyrus, klaver, boterbloem en veel meer plantjes. Voor mij als leek vergeet ik de helft van wat hij noemt. En dan horen we het onmiskenbare hoempende geluid van de roerdomp. Er broeden inmiddels zo'n 40 paren. Deze vogels zijn teruggekomen juist door het creëren van de rietpolder.

Ruimte voor de rivier

Het is maandagochtend, inmiddels rond 9 uur, onze jassen mogen uit. We lopen al een uur in een gebied zonder iemand tegen te komen. De horizon verbreedt zich, de hoger gelegen dijk lijkt te zweven tussen twee watergebieden. Hier is ruimte gemaakt voor het water. Bij hoogwater van Maas en Waal komt dit gebied onder water te staan en houden Dordrecht en Gorinchem droge voeten. En dan hebben we weer geluk: de zeearend. Al voordat we op het uitkijkpunt zijn heeft Jonathan een jonge zeearend gespot. Op het uitkijkpunt vinden we het bewijs van hun aanwezigheid.

Hoewel de Biesbosch jaarlijks zo'n miljoen bezoekers trekt, kwamen we er vandaag geen enkele tegen. Ik moest de wekker op zes uur zetten om hier vandaag met Jonathan te mogen wandelen, maar ik heb geen minuut spijt. Een snoepwinkel voor vogelaars. Geïnspireerd geraakt door dit verhaal? Trek dan je wandelschoenen aan en ontdek de Biesbosch zelf! Volg bijvoorbeeld het boswachterspad Zuiderklip of wandel eens (een deel van) het Biesboschpad. Kijk ook eens op de website van Staatsbosbeheer voor alle uitgezette boswachterspaden.

"Oh, en vergeet niet te melden dat het hier in alle seizoenen anders en prachtig is!" 

Het is rond het vriespunt als ik vertrek en het zal een zonnige dag worden. Betere omstandigheden om aan de wandel te gaan, mijn tranen vrij te laten lopen en mijn gedachten te laten dwalen zijn er niet. Mijn geplande route vandaag is etappe 9 van het Trekvogelpad. Met de aanloop vanaf het station Bussum Zuid tot het station Baarn is het zo’n 18 km. Eigenlijk iets te ver voor mij, maar ik probeer het gewoon. Lukt het niet dan kan ik onderweg altijd wat inkortingen maken.

Dansende bomen

Onderweg in de trein heb ik besloten om aan de oostkant van de spoorlijn Utrecht-Amsterdam te blijven. Ik wandel dan tussen de flats aan de rand van Bussum-Zuid en de sportterreinen richting het golfterrein. Dan blijkt mijn inschattingsfout, althans het is meer een verkeerde interpretatie van de kaart. In plaats van óp de prachtige wandel/wild-oversteek over het rangeerterrein uit te komen, loop ik eronderdoor en er is geen mogelijkheid om erop te komen. Een snelle aanpassing van mijn pad.

Na het parkeerterrein van de sportvelden steek ik de Bussumerheide in en neem een afkorting om het Trekvogelpad weer op te pikken. Hier wordt de heide begrenst door dansende bomen. Ik kan er geen andere naam voor vinden. Prachtig.

Appeltaart

Op de Oude Postweg over de Zuiderheide loop je langs oude grafheuvels en langs witte grazers die liggen te herkauwen. Het pad komt uit bij La Place in Laren. Een mooi moment voor hun heerlijke appeltaart in het zonnetje op het terras. Nu pik ik eindelijk de markering van het Trekvogelpad op en wandel onder de A27 door richting de spoorlijn naar Baarn.

Wildspoor

Wanneer ik het bos van de Hoge Vuursche inloop zoek ik de smallere paden op. Het zijn nauwelijks meer dan wildsporen. Dit pad blijft steeds dicht langs de Gooilijn naar Baarn en hiermee knabbel ik weer wat metertjes af van de oorspronkelijke etappe. Het is wel avontuurlijk want tot 3 keer toe lijkt het erop dat ik terug zal moeten vanwege slootjes. Gelukkig lukt het me elke keer om een oversteekplekje te vinden. Een keer stap ik niet ver genoeg en zakt mijn voet weg in de modder. Erger wordt het niet. Al met al kort ik de wandeling in met bijna 3 km.

Moe maar voldaan staat de trein in Baarn voor me klaar.

Werkelijke route 

Geplande route 

Februari 2025

Vandaag kies ik voor een oude NS-route, de zogenaamde OV-stapper. Deze oude NS-wandelingen worden weliswaar niet meer onderhouden maar zijn met gpx, kaart en beschrijving toch nog heel makkelijk te belopen. Het zijn ook altijd wandelingen door mooie gebieden. In dit geval dag 2 van de tweedaagse Kroondomein van Elspeet naar Harderwijk over de Veluwe. 16 km door een prachtig bosgebied.

Harderwijks Bossen

Vijf minuten vertraging van de stoptrein is voldoende om de bus naar Elspeet voor mijn neus weg te zien rijden. Een half uur in de vrieskou wachten trekt me niet aan dus besluit ik de wandeling om te gooien en in Harderwijk te starten. Het belooft een zonnige winterdag te worden. De rijp ligt op de grond en likt aan bladeren.

Ik stap even flink door om warm te worden en Harderwijk te verlaten. Na de oversteek van de A28 gun ik mezelf bij Hotel van der Valk een warme chocolademelk voordat ik de bossen induik. Wanneer ik weer in de benen kom ben ik opgewarmd, kunnen mijn oorwarmers af, mijn handschoenen uit en mijn das los. Dat ik de OV-stapper omgekeerd bewandel heeft een voordeel: het zonnetje schijnt op mijn gezicht. Op de weinige open stukken en als het pad het toelaat, kijk ik door mijn oogharen, mijn gezicht iets opgeheven naar de zon.

Leuvenumse Bos

Een boswachter zou me feilloos de verschillen kunnen aanwijzen, maar voor mijn gevoel verandert er niet veel als ik van het ene bos naar het andere wandel. Behalve dan dat er meer loofbomen staan en meer hoogteverschillen, duinachtige hoogtes te zien zijn. Op dit deel van de route zie ik heel veel ijshaar. Prachtig. IJshaar is een zeldzaam, natuurlijk verschijnsel waarbij een haarachtige ijsstructuur ontstaat op dood en nat kernhout van loofbomen. Het is naar buiten geperst water dat bevriest tijdens vorst.

Beken en sprengen

De Veluwe staan ook wel bekend om de beken en sprengen. Halverwege de wandeling steek je twee beken over: de Molenbeek en Leuvenhorst. Twee rustige stroompjes, waarin ik de blauwe lucht gereflecteerd zie. Op de plassen aan de zijkanten van het pad zit een laagje ijs, elke plas met een uniek patroon. Aan de bewegwijzering zie ik dat hier speciale routes zijn voor paard en wagen. En ik heb mazzel. Er komt me een kar tegemoet met twee prachtige paarden, zwart-wit gevlekt, met van die lange manen op de rug maar ook aan de poten. De trotse menner, een oudere man geniet samen met zijn vrouw duidelijk van het tochtje.

Wanneer ik bij de woongemeenschap Staverden ben aanbeland, laat mijn achillespees zich voelen. Ik pas mijn tempo aan maar zoek op mijn app toch maar naar de dichtstbijzijnde bushalte. Het mooiste gedeelte van de route ligt achter mij, de ouders met kinderwagen kruisen inmiddels mijn pad en halen me zelfs in, kortom we naderen de bewoonde wereld van Elspeet.

Bekijk de route

januari 2025